“Dark patterns” in apps en webshops: herkennen én vermijden
Sommige interfaces duwen je subtiel de “verkeerde” kant op: extra’s in je winkelmand, onvindbare opzegknoppen, misleidende kleuren. Zulke dark patterns leveren op korte termijn soms omzet, maar schaden vertrouwen en merkwaarde. In dit artikel leer je ze herkennen—en hoe je ze als maker voorkomt.
Typische dark patterns (met voorbeelden)
- Roach motel: aanmelden is makkelijk, opzeggen bijna onmogelijk.
- Sneak into basket: vooraf aangevinkte verzekeringen of accessoires.
- Confirmshaming: “Nee, ik haat korting” als tekst op de annuleerknop.
- Misdirection: primaire actie visueel benadrukt, “overslaan” in muisgrijs.
- Nagging: pop-ups die blijven terugkomen na “nee”.
- Fake scarcity: “Nog 1 kamer!” zonder echte voorraadlogica.
Waarom het werkt en waarom het fout gaat
Dark patterns draaien op cognitieve biases: schaarste, sociale druk, verliesaversie. Ze kunnen conversie opleveren, maar de aftertaste is negatief: klachten, chargebacks, lagere NPS en uiteindelijk minder herhaalaankopen. Steeds meer toezichthouders treden bovendien op tegen misleiding.
Hoe herken je ze als gebruiker?
- Let op voorgeselecteerde opties en kleine lettertjes.
- Zoek expliciet naar opzeg- of verwijderknoppen.
- Check de samenvatting vóór je betaalt: klopt het totaalbedrag?
- Maak schermafbeeldingen bij twijfel; dat helpt bij support of terugvorderen.
Hoe voorkom je ze als maker?
- Fair defaults: niets vooraf aangevinkt; upsells pas na expliciete keuze.
- Symmetrie in keuzes: ja/nee even zichtbaar en neutraal geformuleerd.
- Heldere taal: geen guilt-trips, wel feitelijke labels.
- Transparantie over prijs en voorraad: toon echte aantallen en voorwaarden.
- UX-review met ethiek-check: voeg een checklist toe aan je QA: “Zou ik dit aan mijn moeder uitleggen zonder schaamte?”
KPI’s die wél deugt stimuleren
Meet niet alleen conversie van vandaag, maar retentie, repeat rate en customer lifetime value. Eerlijke UX scoort op de lange termijn beter—en is juridisch future-proof.